Rogatywka – polskie nakrycie głowy?

• 

Szczegóły

Opublikowano: piątek, 09, listopad 2018 17:29

Wielu Polaków mylnie uważa, że rogatywka zwana również krakuską lub ułanką jest polskim nakryciem głowy. Okazuje się, że rogatywka przybyła do Polski z Azji w początkach XVIII wieku. W czasach tych rogatywka miała otok wykonany z futra a wierzch z sukna w różnych kolorach o różnych kształtach w tym też kwadratowym. Datuje się, że czapki z kwadratowym denkiem noszone były już w XIV wieku przez Lapończyków, Turków oraz Turkustanów.

Pierwsze rogatywki w formie lekkich czapek były bez daszków, zakończone kwadratowym stelażem. Zazwyczaj stanowiły go dwa prostopadle przymocowane wewnątrz czapki kijki. Czapki tego typu nosili mieszczanie, chłopi jak również ułani i żołnierze. W polskiej jeździe pojawiła się w XVIII wieku dzięki chorągwiom tatarskim.

W roku 1768 rogatywka występuje jako nakrycie głowy ruchu konfederatów barskich. Czapka nazywana potocznie „konfederatką” była wykonana z sukna koloru karmazynowego o denku kwadratowym. Otok obszyty był barankiem koloru siwego lub czarnego a jego lewą stronę zdobiła przypinana kokarda, rozeta, pióro często też krzyż kawaleryjski.

Pod koniec XVIII wieku rogatywka znajdowała się na wyposażeniu ułanów, była nią wysoka usztywniona czapka z daszkiem. Dotychczasowy otok wykonany z baranka zastąpiono barwnym otokiem, który przetrwał w tej formie do dzisiaj. W tym też czasie rogatywkę nazywano już polską czapką coraz częściej używana była też w różnych formacjach wojskowych.

W rogatywki wyposażeni byli powstańcy kościuszkowscy. Noszono je również w Legionach Polskich we Włoszech, lecz były już usztywnione i posiadały daszek.

Używała ich jazda i piechota Księstwa Warszawskiego, Szwoleżerowie Gwardii, Gwardia Narodowa. Według przepisów z roku 1810 rogatywka miała wysokość 22,5 cm, była wykonana z czarnego filcu ze skórzanym daszkiem. Zdobiona była okuciami, kitami, kokardami i kordonami. Rogatywki w różnych formach, jako usztywnione i nieusztywnione noszone były podczas powstania styczniowego. W czasie I wojny światowej nosili je również legioniści II Brygady Legionów Polskich.

Po odzyskaniu niepodległości Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w roku 1919 zdecydowało wprowadzić rogatywkę znacznie niższą od poprzedniczki, jako standardowe nakrycie głowy wszystkich rodzajów wojsk i stopni. Trzeba tu zaznaczyć, że nie obyło się to bez sprzeciwów, które wnosili żołnierze Legionów Józefa Piłsudskiego byli oni, bowiem zwolennikami czapki okrągłej tzw. „maciejówki”. Wyjątkiem stało się nakrycie głowy dla trzech Pułków Szwoleżerów, Korpusu Ochrony Pogranicza oraz Marynarki Wojennej, dla których przewidziano czapki z okrągłym denkiem. Wprowadzona wówczas rogatywka była wykonana z sukna w kolorze khaki, ze skórzanym daszkiem oraz barwnym otokiem.

W 1935 roku podczas reformy mundurowej rogatywkę z 1919 roku zastąpiono nowym krojem. Przyjęła ona nazwę rogatywki garnizonowej. Była to niska czapka usztywniona, o denku kwadratowym, przechylonym w prawa stronę. Otoki rogatywek były barwne – kolor odpowiadał rodzajowi broni oraz służby.

W chwili obecnej w Wojsku Polskim rogatywka noszona jest do munduru garnizonowaego (przez niektóre rodzaje broni) jak również przez straż pożarną, kolejarzy, kompanie reprezentacyjną straży miejskiej, kawalerię ochotniczą, kombatantów, poczty sztandarowe różnych instytucji oraz harcerstwo.

Magdalena Zielińska